Naam / Beschrijving:

In de land- en tuinbouw speelt het weer een belangrijke rol. Als het wekenlang regent kan een hele oogst zomaar verloren gaan. Ook periodes van droogte zijn desastreus. Boeren houden de weerberichten dan ook goed in de gaten en kunnen zelfs te rade gaan bij gespecialiseerde weerdiensten. Een belangrijk hulpmiddel bij het voorspellen van het weer is de barometer (luchtdrukmeter). Maak er één met de leerlingen en voorspel welke activiteiten uitgevoerd kunnen (of moeten) worden in de schooltuin.

Wat is er nodig:

Demonstratiepot:
  • glazen pot (bijvoorbeeld jampot)
  • borrelglaasje
  • 2 ballonnen
  • cocktailprikker
  • sterk elastiek
  • plakband
  • tube lijm

Barometer:
  • glazen pot (bijvoorbeeld jampot)
  • ballon
  • rietje (niet buigzaam)
  • speld
  • centimeter of liniaal
  • sterk elastiek
  • plakband
  • tube lijm

Achtergrond / (Kern-)doel:

Kerndoel 43 — weer / Kerndoel 42 — lucht oefent kracht uit

De toestand van de lucht kan worden beschreven aan de hand van de temperatuur, de luchtdruk, de luchtdichtheid, de relatieve vochtigheid en de windsnelheid en -richting. Al deze aspecten worden dagelijks door weerstations over de hele wereld gemeten, om zo voorspellingen te kunnen doen over het weer. Voor luchtdrukmetingen wordt een barometer gebruikt.

Luchtdruk is de kracht die op een oppervlak wordt uitgeoefend door het gewicht van de lucht boven dat oppervlak. Afhankelijk van de hoeveelheid lucht boven je hoofd, is de luchtdruk hoger of lager. Zo is de luchtdruk hier in Nederland, op zeeniveau, hoger dan op de top van een berg in Zwitserland, omdat de kolom lucht die hier op de aarde drukt langer is. Bovendien is de luchtdichtheid in de bergen lager, omdat de lucht er minder wordt samengeperst door de kortere luchtkolom erboven.

De luchtdruk is ook afhankelijk van de temperatuur. Warme lucht zet uit, waardoor er minder moleculen in een m3 gaan, (de lucht wordt lichter). Een verschil in temperatuur veroorzaakt dus een verschil in luchtdruk. Om dit verschil op te heffen komt een luchtstroom op gang (wind), die altijd beweegt van gebieden met hoge naar gebieden met lage luchtdruk. Loopt de stand van de barometer snel op of af, dan betekent dit meestal een verandering van het weer. Vaak (niet altijd!) leidt een stijgende luchtdruk tot een weersverbetering en een dalende luchtdruk tot slechter weer.

Aan het werk...

Demonstratiepot:
1. Knip een stuk vel uit een ballon en span het strak over een borrelglaasje. Zet het vel vast met plakband.
2. Leg met een drupje lijm een cocktailprikker op het vel vast, met een uiteinde van de prikker precies in het midden.
3. Zet het glaasje in een grotere glazen pot.
4. Knip het tuitje van een andere ballon en span het ballonvel strak over de opening van de glazen pot. Zet het vel goed vast met een elastiek.
5. Duw op het vel dat over de glazen pot gespannen is. De luchtdruk in de pot wordt hoger, het vel van het borrelglaasje wordt ingedrukt en het uiteinde van de prikker beweegt omhoog.
6. Trek aan het vel dat over de glazen pot gespannen is. De luchtdruk in de pot wordt lager, het vel van het borrelglaasje komt omhoog en het uiteinde van de prikker beweegt omlaag.

Barometer:
1. Knip het tuitje van een ballon en span het ballonvel strak over de opening van een glazen pot. Zet het vel goed vast met een elastiek.
2. Neem een rietje en plak aan het uiteinde een speld vast met plakband of lijm. De speld vormt de aanwijspunt van de barometer.
3. Plak het andere uiteinde van het rietje met een drupje lijm precies in het midden van het ballonvel vast.
4. Zet de pot op een plek tegen de muur waar de temperatuurschommelingen zo klein mogelijk zijn, dus niet voor een raam of boven de verwarming.
5. Plak achter de aanwijspunt van de barometer een centimeter of liniaal op de muur, zodat de luchtdrukverschillen kunnen worden afgelezen.

Bijzonderheden:

Geen.

Interessant om te weten:

Lang voor het bestaan van weerstations met geavanceerde meetapparatuur werden er al voorspellingen gedaan over het weer. Men keek gewoon naar buiten en lette bijvoorbeeld op het gedrag van dieren, de vorm van de wolken en de kleur van de lucht. Op die manier zijn er heel wat volkswijsheden ontstaan, die vaak een kern van waarheid bevatten:

Ochtendrood, water in de sloot. Een rode lucht 's ochtends duidt op een vochtige atmosfeer.

Schaapjes langs de hemelbaan kondigen wind en regen aan. Schapenwolken die snel aan komen drijven, zijn vaak de voorboden van een depressie.

Vliegt de zwaluw hoog, blijft het droog. Vliegt ze laag over de weide, verwacht ze regen aan haar zijde. Zwaluwen eten insecten en die vliegen bij mooi weer hoog en bij (naderend) slecht weer laag. Dat heeft vermoedelijk met de dalende luchtdruk te maken.

Verdere informatie:

Uitleg weer, luchtdruk en barometer:
www.knmi.nl
www.keesfloor.nl
www.buienradar.nl

Filmpje over weerspreuken:
www.teleac.nl