Naam / Beschrijving:

Planten hebben een gezonde voedingsbodem nodig om optimaal te kunnen groeien. Een belangrijke factor die de kwaliteit van de grond beïnvloedt, is de zuurgraad (pH). De zuurgraad bepaalt namelijk in hoeverre een plant voedingsstoffen op kan nemen uit de bodem. Het is daarom altijd verstandig om een pH-test te doen, voorafgaand aan de aanleg van een tuin. De zuurgraad kan op eenvoudige wijze gemeten worden met behulp van rodekoolsap. Leuk voor in de klas.

Wat is er nodig:

  • 1 rode kool
  • azijn
  • baksoda / zuiveringszout (natriumbicarbonaat)
  • grond uit de (school)tuin
  • zeef
  • oogdruppelaar
  • 1 wit, plastic bord
  • 3 witte, plastic bekertjes
  • 1 glazen pot met deksel
  • pan

Achtergrond / (Kern-)doel:

Kerndoel 40 — relatie met de omgeving / Kerndoel 39 — ingrepen van de mens

De pH-waarden worden aangegeven op een schaal van 0 tot 14, waarbij 7 neutraal is. Alles onder de 7 is zuur (hoe lager het getal hoe zuurder) en alles erboven is basisch (de tegenhanger van zuur).

De zuurgraad van de grond bepaalt in welke mate voedingsstoffen, mineralen, beschikbaar zijn voor planten. De meeste mineralen die planten nodig hebben, lossen het makkelijkst op als de grond licht zuur is. (Voedingselementen kunnen alleen in opgeloste vorm door planten worden opgenomen.) Maar de pH mag ook weer niet te laag zijn, omdat mineralen als ijzer en mangaan dan in zulke grote hoeveelheden vrijkomen, dat ze giftig zijn voor planten. Bovendien neemt de activiteit van bodemorganismen af in een te zure grond, wat eveneens nadelig is voor de beschikbaarheid van voedingsstoffen.

In de praktijk doen zich het vaakst problemen voor met te zure gronden. Verzuring kan verschillende oorzaken hebben. Eén van die oorzaken is milieuvervuiling. Fabrieken, auto's en landbouwbedrijven stoten schadelijke stoffen uit (zoals ammoniak, stikstof en zwavel), die uiteindelijk, deels via 'zure regen', in de bodem terecht komen en daar een verzurend effect hebben. Maar ook planten zelf zorgen voor verzuring, door de opname van voedingsstoffen.

Aan het werk...

Vooraf:
1. Snijd de rode kool in kleine stukjes.
2. Doe de fijngesneden kool in een pan en voeg wat water toe.
3. Kook de kool net zolang totdat het water donkerpaars kleurt (10 tot 30 minuten).
4. Laat het rodekoolsap afkoelen en giet het door een zeef in een glazen pot. (Bewaar het afgesloten in de koelkast.)

In de klas:
5. Vul 3 witte plastic bekertjes (of witte schaaltjes) voor de helft met rodekoolsap.
6. Doe in één van de bekertjes met sap een heel klein mespuntje baksoda (een licht basische stof). Het paarse vocht wordt blauw (voeg nog wat baksoda toe als er niets gebeurt).
7. Druppel, met behulp van de oogdruppelaar, azijn (een zure substantie) in één van de andere bekertjes met sap, net zolang tot de kleur verandert. Het paarse vocht wordt rood.
8. Schep een half theelepeltje grond op een wit plastic bord.
9. Druppel met de (schone!) druppelaar rodekoolsap op het bergje grond, net zolang totdat de grond verzadigd is. Beweeg het bord licht heen en weer om het sap met de grond te laten reageren.
10. Houd het bord schuin zodat er een stroompje vocht uit de grond kan lopen. De kleur van het vocht geeft de pH van de grond aan.

pH-indicatiekleuren van rode kool: rozerood = zuur
lichtpaars = licht zuur
donkerpaars = neutraal
blauw = licht basisch
groengeel = basisch

Bijzonderheden:

Andere stoffen die getest kunnen worden op hun zuurgraad zijn bijvoorbeeld ammonia (basisch) en citroensap (zuur).

Interessant om te weten:

Rode kool bevat de kleurstof anthocyaan. Omdat deze stof van kleur verandert bij verschillende pH-waarden, is hij goed als zuur/base-indicator te gebruiken. Naast rode kool zijn er nog talloze andere plantaardige voedingsmiddelen die anthocyaan bevatten, zoals kersen, aubergines, blauwe druiven en bosbessen.

Hoewel de meeste planten het liefst in een neutrale tot licht zure grond staan (pH 6 - 7), zijn er ook planten met andere voorkeuren. De rododendron is bijvoorbeeld een echte zuurminnende plant; bodems met een zuurgraad tussen de 4,5 en 6 zijn optimaal. Lavendel staat daarentegen juist weer liever met zijn wortels in een licht basische grond. Op die manier kan soms aan de hand van de vegetatie worden bepaald of een bodem zuur of basisch is.

De hydrangea macrophylla (hortensia) maakt het ons helemaal gemakkelijk; deze plant functioneert uit zichzelf als een soort pH-indicator. De bloemkleur is blauw bij een lage pH (beneden de 5,5), roze bij een hogere pH (boven de 6,5) en gecombineerd blauw/roze bij een pH tussen de 5,5 en 6,5.

Verdere informatie:

Bodem, pH en voedingsstoffen:
www.neerlandstuin.nl

Zuur en het milieu:
www.vrom.nl